Piotrkowski bój o Oscara

W świetle ostatnio ogłoszonych nominacji do 96. Oskarów i braku na liście nominowanych do nagrody Amerykańskiej Akademii Wiedzy i Sztuki Filmowej polskiej produkcji animowanej „Chłopi” warto przypomnieć piotrkowski bój o tę statuetkę. Którym piotrkowskim filmom dano szanse walczyć o Oskara?

Oscar to bodajże najbardziej pożądana nagroda w świecie filmowców. Rok rocznie ceremonia rozdania statuetek Amerykańskiej Akademii Wiedzy i Sztuki Filmowej, która odbywa się w Los Angeles, nazywanym „Fabryką Snów”, gromadzi przed telewizorami miliardy widzów na całym świecie. Trudno się dziwić. Wszak magiczne słowa: „And the Oscar goes to…” to niemal zaklęcie, które w branży X Muzy otwiera drzwi do wielkiego sukcesu, choć wielu za takowy uznaje już samą nominację filmu czy filmowca do tej złotej statuetki, przedstawiającej mężczyznę z mieczem stojącego na taśmie filmowej.

Wielu może wydać się to nieprawdopodobne, ale Piotrków, a właściwie filmy kręcone w Piotrkowie dwukrotnie stanęły do boju o to najbardziej pożądane trofeum na ziemskim globie. Po raz pierwszy było to w 1993 roku, po raz drugi w 2012 roku.

Zaczęło się 43 lata temu

Ten pierwszy raz miasto zawdzięczało Belgom, drugi słynnej na całym świecie reżyserce Agnieszce Holland. Ale po kolei…

Jesienią 1991 roku do Piotrkowa zawitali Belgowie. Pod wodzą reżysera Stijna Conixa przez kilka październikowych dni realizowali zdjęcia do filmu „Daens”, ekranowej biografii znanego w królestwie południowych Niderlandów księdza Adolpha Daensa. Tym razem Piotrków zagrał jedno z fabrycznych miasteczek we Wschodniej Flandrii Aalst. Po raz pierwszy także w filmowej historii miasta przed kamerą stanęło 200 mieszkańców Piotrkowa i okolic. Warto jeszcze dodać, że „Daens” był drugim po „Biesach” Andrzeja Wajdy zagranicznym filmem, jaki powstał wśród plenerów Piotrkowa, i drugim filmem piotrkowskim, na planie którego pracował scenograf Allan Starski (zdobywca Oscara za scenografię do filmu „Lista Schindlera”).

Piotrków jak Flandria

Jednak we wspomnianym 1991 roku nikt z mieszkańców Piotrkowa nawet nie przypuszczał, iż realizowana wśród staromiejskich uliczek, podwórek i zaułków historia życia Adolpha Deansa, który doprowadził do pierwszego w Europie zakazu pracy dzieci w fabrykach włókienniczych, będzie pierwszym w dziejach miasta filmem, który otrze się o najsłynniejszą na świecie nagrodę filmową, a piotrkowskie plenery (między innymi ulicę Starowarszawską, Pereca, podwórko przy pl. Czarnieckiego 1) obejrzą widzowie na całym świecie.

W niespełna dwa lata po zakończeniu zdjęć w Piotrkowie „Daens” otrzymał nominację do Oscara. Belgijska produkcja rywalizowała o złotą statuetkę w kategorii najlepszego filmu nieanglojęzycznego 1992 roku. Jej rywalami były francuskie „Indochiny” Regisa Warniera, rosyjskie „Urgi” Nikity Michałkowa, urugwajski „Własny kawałek świata” Adolfo Aristarain oraz niemiecki „Schtonk!” Helmuta Dietla. Warto podkreślić, iż nakręcony częściowo w Piotrkowie dramat Stijna Coninxa był trzecim w dziejach belgijskiej kinematografii filmem, jaki otrzymał nominację do Oskara. Przed Daens Coninx-a tego zaszczytu dostąpiły jedynie obrazy: Peace In the Fields (tytuł oryginału: Paixsur les champs) w reżyserii Jaques Boigelot w 1970 roku oraz The Music Teacher (tytuł oryginału: Le maître de musique) w reżyserii Gérarda Corbial w 1988 roku.Niestety 65. ceremonia wręczenia nagród Amerykańskiej Akademii Filmowej, odbywająca się 29 marca 1993 roku w Dorothy Chandler Pavilion w Los Angeles nie przyniosła Belgom upragnionego Oscara. Złota statuetka powędrowała do twórców francuskiego melodramatu wojennego z piękną Catherine Deneuve, Vincentem Pérezem i Andrzejem Sewerynem. Choć w boju o statuetkę Oscara belgijskiej produkcji nie poszczęściło się to jednak „Daens” zdobył 15 innych nagród filmowych na festiwalach na całym świecie.

Agnieszka Holland po piotrkowsku

Po raz drugi piotrkowskie plenery stanęły do walki o tę najbardziej pożądaną w filmowej branży złotą figurkę w 2012 roku. Tym razem nominację do Oscara w kategorii najlepszego filmu nieanglojęzycznego otrzymał dramat w reżyserii Agnieszki Holland „W ciemności”, który w marcu 2010 roku był częściowo realizowany na piotrkowskiej Starówce. Oparty na faktach obraz opowiadający historię lwowianina Leopolda Sochy, pracownika miejskich wodociągów, który w czasie II wojny światowej przez kilkanaście miesięcy ukrywał w kanałach grupę Żydów, do boju o nagrodę Amerykańskiej Akademii Wiedzy i Sztuki Filmowej stanął wraz z irańskim „Rozstaniem” Asghara Farhadiego, belgijską „Głową byka” Michaëla Roskama, izraelskim „Przypisem” Josepha Cedara i kanadyjskim „Panem Lazhar” Philippe Falardeau. 84. ceremonia wręczenia najsłynniejszych filmowych nagród na świecie, która odbyła się 26 lutego 2012 roku w Kodak Theatre w Los Angeles i tym razem nie okazała się być szczęśliwą dla polskiego twórcy i piotrkowskich plenerów. Oscar powędrował do irańskiego filmowca. Twórcy „W ciemności” natomiast zdobyło łącznie 14 innych filmowych nagród w kraju i poza jego granicami.

Jeszcze jeden film zrealizowany w piotrkowskich plenerach miał szansę powalczyć o Oskara, niestety swój bój przegrał z powodów formalnych. Powstał 20 lat temu, ale o tym, w kolejnym artykule…

Tekst: Agnieszka Szóstek

Zdjęcia: Agnieszka Szóstek, archiwum prywatne Renaty Wojtczak

Materiały:

1. A. Warchulińska „Piotrków Filmowy”, Piotrków Trybunalski 2011
2. „7 dni” 1991
3. „Tydzień Trybunalski” 2010
4. https://www.filmweb.pl/film/Daens-1992-4942 dostęp na dzień 02.02.2023