Pierwsze pogotowie lotnicze w Piotrkowie

97 lat temu Piotrków znalazł się jako jedno z nielicznych miast na ziemiach polskich w strukturach pierwszego pogotowia lotniczego. Specjalne sanitarne samoloty lądowały i startowały z terenu nieistniejącego już dziś Toru Wyścigów Konnych. Kto i kiedy mógł skorzystać z takiego transportu? O tym w poniższym artykule.

Dziś widok śmigłowców Lotniczego Pogotowia Ratunkowego nie robi na nikim specjalnego wrażenia. Te podniebne karetki stały się właściwie standardem w transporcie rannych i ratowaniu ludzkiego zdrowia i życia. Nieco inaczej było jeszcze sto lat temu. Pogotowie lotnicze dopiero wkraczało do codziennego życia. Piotrków był jednym z tych miast, gdzie pojawiło się ono stosunkowo wcześnie.

W zasięgu pierwszego pogotowia lotniczego

Wiosną 1927 roku Piotrków, jako miasto posiadające własne lotnisko, znalazł się w strukturach pierwszego, rodzimego pogotowia lotniczego. „Opierając się na doświadczeniach ostatniej wielkiej wojny, podczas której miały już szerokie zastosowanie samoloty sanitarne, dzięki którym ocalono wiele istnień ludzkich przez okazanie spiesznej pomocy lekarskiej, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (Departament Służby Zdrowia) w porozumieniu z Departamentem Sanitarnym Ministerstwa Spraw Wojskowych i Departamentu Żeglugi Powietrznej oraz głównego zarządu LOPP, wprowadziło […] dla użytku ludności cywilnej dwa samoloty sanitarne: 1. Breguet obsługujący okolicę Warszawy w promieniu 170 km i 2 i 3 „Hanriot” – okolicę Lwowa i Lidy w promieniu 80 km” – informowano w specjalnym instruktażu opublikowanym w prasie („Głos Trybunalski” 65/1927) przez starostwa, których powiaty były objęte zasięgiem pogotowia lotniczego. W akapicie odnoszącym się do Piotrkowa podkreślono m.in. iż w przypadku tego miasta „[…] sprawa […] o tyle jest prostszą, niż w innych powiatach, że Piotrków, dzięki owocnej współpracy tutejszego komitetu LOPP posiada lotnisko (na placu wyścigowym), gdzie samoloty mogą lądować, i gdzie już były niejednokrotnie dokonywane popisy lotnicze.”.

Pokazy Lotniczego Pogotowia Sanitanrenego w Piotrkowie. Samolot CSS S-13. Foto Stefan Dybkowski

Szczegółowa instrukcja

Wspomniana instrukcja bardzo dokładnie określała, kto i w jakich przypadkach mógł wezwać samolot sanitarny oraz jakie opłaty wiązały się z ową „usługą”. Do przypadków takich zaliczono wypadki, w których poszkodowanemu groziła śmierć, jeśli natychmiast nie zostanie poddany zabiegowi chirurgicznemu w odpowiednich warunkach i we właściwym szpitalu. Były to: złamania, zwłaszcza czaszki, drążące rany jamy brzusznej, ostry napad zapalenia wyrostka robaczkowego, skręt kiszek i przepukliny uwięźnięte, krwotoki i zapalenie jamy brzusznej, porody powikłane, szczególnie wymagające cesarskiego cięcia lub innego zabiegu akuszeryjnego, a nawet choroby przewodu moczowego. W wyjątkowych sytuacjach, czyli gdy stan chorego lub rannego nie pozwalał na jego transport, a można było na miejscu przeprowadzić zabieg operacyjny, dopuszczano przewiezienie wojskowym samolotem sanitarnym chirurga. Autorzy instrukcji dokładnie wskazywali również, w jakich przypadkach było zabronione stosowanie lotniczego transportu sanitarnego: „Bezwzględnie nie należy przewozić chorych w stanie agonii, z krwotokami płucnem, oraz w wypadkach nierokujących poprawy po zabiegu operacyjnym.”. Całkowitym zakazem przewozu samolotami sanitarnymi

objęto osoby chore na choroby zakaźne. Uprawnionym do wezwania lotniczego pogotowia

był tylko i wyłącznie lekarz, który stwierdził konieczność przetransportowania chorego w celu dokonania zabiegu chirurgicznego. „Wezwanie uskutecznia się bądź przez lekarza urzędowego bądź przez władze wojskowe lub cywilne (powiatowa Komenda Uzupełnień, Starostwo, posterunek policyjny itp.).”.

Samolot Breguet – nimi w latach międzywojennych transportowano chorych.

Procedury

Procedury zaś związane z samym wezwaniem i lądowaniem samolotu oraz opłatami przedstawiały się następująco: „Zgłoszenie odbywa się drogą telefoniczną do władz wojskowych z prośbą o wysłanie samolotu sanitarnego. Po otrzymaniu zgody i zapewnieniu, na którą godzinę przybędzie samolot, należy na wyznaczone miejsce i godzinę dostarczyć chorego. Aby ułatwić lądowanie, należy przed przybyciem samolotu rozpalić na środku lotniska ognisko, aby wskazać lotnikowi kierunek wiatru. Za przejazd samolotem wpłaca się kwotę równą cenie biletu II klasy pociągów zwykłych za przestrzeń, którą samolot przeleci. Uzyskane za przewóz kwoty winny być wpłacane w Kasie Skarbowej na wznowienie kredytów Dz. 4 10 – 1 budżetu wojskowego.”. Za przygotowanie pacjenta do lotu odpowiadała strona wzywająca transport.

Zgodnie z instrukcją rodzina we własnym zakresie miała dowieźć chorego do miejsca lądowania samolotu bądź z tego miejsca do szpitala, ewentualnie kwestię tę miały regulować odpowiednie przepisy władz lokalnych. Ważne, aby chory lub ranny znaleźli się tam jeszcze przed przybyciem samolotu. Chory powinien mieć przy sobie dokumenty ustalone przepisami przy oddawaniu do szpitala lub pismo lekarza do szpitala dla osób cywilnych. Natomiast władza wojskowa po otrzymaniu wezwania i wysłaniu samolotu zobowiązana była zawiadomić telefonicznie szpital, do którego miał być dostarczony chory, oraz wezwać pogotowie ratunkowe, by można było jak najszybciej przewieźć go z lotniska do szpitala.

Jak widać z powyższego, w przeszło stuletniej historii lotnictwa na ziemi piotrkowskiej także Piotrków ma swoje miejsce w tworzeniu tradycji rodzimego pogotowia lotniczego. Po wojnie na piotrkowskim lotnisku w trakcie pokazów lotniczych w latach 60. można było zobaczyć między innymi samoloty ówczesnego Lotniczego Pogotowia Sanitarnego CSS S-13.

Tekst: Agnieszka Szóstek