Filmowa Dąbrowa nad Czarną

Niewielka Dąbrowa nad Czarną (a także najbliższe okolice), swego czasu ulubiony plener malarski artystów plastyków, to kolejna w powiecie piotrkowskim filmowa miejscowość. Na całą Polskę rozsławiły ją telewizyjne produkcje dla dzieci, wyreżyserowane przez Janusza Łęskiego. To tutaj zaczęły się filmowe kariery Agnieszki Krukówny, Tadeusza Horvatha czy Moniki Sapilak. Tu debiutanckie kroki przed kamerą stawiała Małgorzata Pieczyńska w głośnej, powojennej ekranizacji „Wiernej rzeki”.

Dąbrowa nad Czarną położona w gminie Aleksandrów w powiecie piotrkowskim to miejscowość, na której urokliwy krajobraz składa się przepiękna przyroda i unikatowy zabytek techniki w postaci zabudowań dawnego drewnianego młyna wodnego z początku XX wieku. Niezwykłość tego miejsca docenili również filmowcy. A wszystko zaczęło się na początku lat 80. minionego stulecia.

Najsłynniejsze polskie produkcje dziecięce

Bez wątpienia najsłynniejszymi telewizyjnymi produkcjami, które rozsławiły Dąbrowę nad Czarną zarówno wśród filmowców, jak i wśród szerokiej publiczności są seriale telewizyjne Janusza Łęskiego – „Przygrywka” z 1983 roku, nakręcone dwa lata później „Urwisy z Doliny Młynów” oraz zrealizowane w 1986 roku „Klemens i Klementynka –gęsi z Doliny Młynów”.

Te najchętniej oglądane przez lata polskie serie dla dzieci i młodzieży rozwinęły kariery takich dziecięcych aktorów jak Monika Sapilak, Agnieszka Krukówna i Tadeusz Horvath. Dwoje ostatnich zagrało później innym popularnym serialu Janusza Łęskiego, zatytułowanym „Janka”.

Pierwszy ze wspomnianych seriali, jak pisaliśmy w jednym z poprzednich artykułów poświęconych filmowym dziejom Sulejowa, został zrealizowany na motywach powieści Ewy Lach pod tym samym tytułem. „Przygrywka” opowiada historię dzieci wiejskiego weterynarza, przebywającego za granicą, które na skutek nieszczęśliwego wypadku mamy, która złamała nogę muszą zająć się gospodarstwem. Obowiązki wykonywane w większości przez rodziców teraz w całości spadają na dzieci. Miesiąc pozostawiony bez opieki rodziców jest dla nich swego rodzaju „przygrywką” do dorosłego życia. Każdy z 6 30-minutowych odcinków serii opowiada o innej przygodzie małych bohaterów. A serialowe gospodarstwo to oczywiście młyn wodny w Dąbrowie. W postać dzieciaków wcielili się znani już wówczas z innych produkcji filmowych aktorzy dziecięcy – Magdalena Scholl i Tomasz Brzeziński oraz Jacek Głowacki, Marcin Szewczyk i Jakub Pielaciński. Zagrali w nim także Zofia Merle, Bronisław Pawlik, Kazimierz Wichniarz, Wiesław Gołas, Grażyna Barszczewska, Wacław Kowalski czy Jan Himilsbach.

„Urwisy z Doliny Młynów” to pełna ciepła i humoru opowieść o grupie dzieci, mieszkańcach niewielkiej wsi i ich niespodziewanych przygodach, których równoprawnymi uczestnikami są również zwierzęta, w tym gęsi o wdzięcznych imionach Klemens i Klementyna, pies Florek czy bocian Kuba, będący tak naprawdę głównym narratorem serii. Wszystkie dwadzieścia cztery 15-minutowe odcinki serii powstały w malowniczych plenerach wsi Dąbrowa i w tamtejszym zabytkowym młynie wodnym. W zagrodzie młynarskiej mieszka rodzina Dędków, w tym trójka dzieciaków – Asia, Staś i Basia. W rodziców głównych bohaterów – Basi (Monika Sapilak), Asi (Agnieszka Krukówna) i Stasia (Tadeusz Horvath) wcielili się Ewa Ziętek i Krzysztof Kowalewski. W serialu zagrali również Bronisław Pawlik, Zbigniew Zborowski, Zbigniew Buczkowski i Roman Kłosowski. Głosu bocianowi Kubie użyczył Wiesław Drzewicz, ten sam który dubbingował Gargamela w polskiej wersji „Smerfów”.

Z kolei „Klementynka i Klemens” to najbardziej znane swego czasu gęsi w naszym kraju. Sławę zdobyły dzięki ww. serialowi dla dzieci i młodzieży, noszącym tytuł taki, jak ich imiona, a nakręconym właśnie na terenie Dąbrowy nad Czarną. Podtytuł serii zrealizowanej w 1986 roku w kooporodukcji dwóch telewizji – polskiej i kilońskiej, brzmiał „Gęsi z Doliny Młynów”. Oczywiście Serial „Klementynka i Klemens” stanowił kontynuację „Urwisów…”

W rolach głównych – dziecięcych i dorosłych – zagrali ci sami aktorzy. Tym razem jednak na małym ekranie wiodącą parą bohaterów byli Staś i Basia, którym dzielnie partnerowały i wspólnie z nimi przeżywały przygody na wsi tytułowe gęsi. Dla ich rozróżnienia Klemens nosił niebieską kokardę, Klementynka – czerwoną. Łącznie powstało trzynaście 11-minutowych odcinków. Wszystkie nakręcono w plenerach wsi Dąbrowa i w tamtejszym zabytkowym młynie wodnym.

Jako ciekawostkę warto jeszcze dodać, iż kierownikiem produkcji serialu „Klementynka i Klemens” był Michał Szczerbic, ten sam, który później między innymi był kierownikiem produkcji na planach „Jakuba kłamcy”, „Pana Tadeusza” czy „Wiernej rzeki” – filmów, do których część zdjęć powstała w Piotrkowie, jak i na terenie obecnego powiatu piotrkowskiego.

Co należy podkreślić młyn w Dąbrowej już tylko w tych serialach miele zboże, bowiem jego wnętrze ponad dekadę temu zamieniono na pokoje gościnne w ramach prowadzonego gospodarstwa agroturystycznego. Oryginalne wyposażenie młyna takie jaki mlewniki, wialnia czy czyszczalnię można dziś zobaczyć już tylko w kilku odcinakach „Urwisów..” – w 3, 12, 13, 14 i 24 oraz w „Klementynce i Klemensie” – w 11 odcinku serii zatytułowanym „Nie dajmy się oskubać”. To tu Staś i Basia ukrywają Klementynkę i Klemensa, przed podskubaniem gęsi z piór. Z tej też racji dla historyków zdjęcia te mają wartość archiwalną.

Zakazana „Wierna rzeka”

Powojenna ekranizacja „Wiernej rzeki” z 1983 roku w reżyserii Tadeusza Chmielewskiego jest uznawana za najlepszą filmową adaptację książki Stefana Żeromskiego. Scenariusz Chmielewski, szerokiej publiczności znany jako specjalista od komedii, napisał wspólnie z żoną Haliną Chmielewską. Niestety okres zdjęciowy produkcji przypadł na czas, gdy w Polsce obowiązywał stan wojenny – to po pierwsze znacznie utrudniło pracę filmowcom, a po drugie sprawiło, że na premierę film musiał czekać aż cztery lata, choć zdjęcia doń zakończono w maju (wspomnianego) 1983 roku. Z uwagi na polityczne perturbacje filmowa „Wierna rzeka” doczekała się nawet miana obrazu zakazanego.

Filmową wersję „Wiernej rzeki” Tadeusz Chmielewski w znacznej części zrealizował na terenie obecnego powiatu piotrkowskiego. W kadrach dramatu pojawia się między innymi Zalew Sulejowski i rzeka Pilica w okolicach Sulejowa oraz okolice Dąbrowy nad Czarną. To właśnie ta ostatnia z wymienionych lokacja stanowi scenerię pierwszych scen filmu. Po przegranej bitwie ranny Odrowąż szuka pomocy. Trafia do wsi położonej w pobliżu pola bitwy. Tutejsi chłopi nie tylko go przeganiają, ale chcą na postronku zaprowadzić do rosyjskich żołnierzy. Zdesperowany mężczyzna rzuca się ze skarpy w nurt przepływającej obok rzeki.

W filmie w postać młodej szlachcianki, Salomei Brynickiej wcieliła się debiutantka Małgorzata Pieczyńska, natomiast księcia Józefa Odrowąża zagrał Olgierd Łukaszewicz. Role drugo- i trzecioplanowe to aktorskie kreacje Franciszka Pieczki, Henryka Bisty, Henryka Machalicy i Artura Barcisia. Ekranizacja „Wiernej rzeki” przyniosła reżyserowi Tadeuszowi Chmielewskiemu Srebrne Lwy Gdańskie na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych Gdańsk-Gdynia w 1987 roku.

Agnieszka Warchulińska