Czy piotrkowskie „Żaglówki” czeka przebudowa? 30. lat temu zostały miejską rzeźbą

Czy piotrkowskie „Żaglówki” czeka przebudowa? W kwietniu bieżącego roku minie 30 lat odkąd te stojące w samym sercu śródmieścia smukłe 14-metrowe ostrosłupy stały się miejską rzeźbą. Pozostałości po dawnym Pomniku Zwycięstwa, Przyjaźni i Braterstwa Narodów Polski i Związku Radzieckiego zaadaptowano według projektu Janusza Korczak-Ziołkowskiego na przestrzeń służącą mieszkańcom miasta jako miejsce spotkań i wypoczynku. Pod koniec lat 90. krajobrazu założenia dopełnił monument poświęcony Janowi Pawłowi II – rzeźba Papieża Pielgrzyma.

Co prawda trzy dekady temu dawny Pomnik Zwycięstwa Przyjaźni i Braterstwa Narodów Polski i Związku Radzieckiego zyskał nowy wygląd i nową funkcję to jednak, jakby nie liczyć piotrkowskie „Żaglówki” mają już 58 lat. Podobno pojawił się pomysł na ich przebudowę czy też renowację. Czy takowe prace rozpoczną się jeszcze w tym roku? Wszak czas i warunki pogodowe odcisnęły już swe ślady na obiekcie. A okazją do renowacji mogłaby być ww. rocznica, czyli 30-lecie funkcjonowania monumentu jako miejskiej rzeźby.

Według projektu Janusza Korczak Ziołkowskiego

Zrealizowana w połowie lat 90. przebudowa dwóch smukłych, 14-metrowych iglic, wzniesionych z żelbetonu i pokrytych okładziną z grysu płukanego odbyła się zgodnie z zatwierdzonym uchwałą w grudniu 1994 przez Radę Miasta planem zagospodarowania przestrzennego piotrkowskiego śródmieścia. Na jego podstawie ówczesny Zarząd Miasta zaakceptował przystąpienie do ogłoszenia konkursu architektonicznego na adaptację na miejską rzeźbę pozostałości monumentu, który stracił rację bytu i pozbawiony jeszcze w 1990 roku płaskorzeźby w postaci sylwetek trzech żołnierzy i tablicy pamiątkowej, bardziej straszył niż był ozdobą głównej ulicy Piotrkowa. Konkurs zorganizował i przeprowadził Zarząd Oddziału Łódzkiego Stowarzyszenia Architektów Polskich „SARP”. Jego koszt wyniósł 5 tys. zł, zaś na nagrody przeznaczono 3,5 tys. zł. Rozstrzygniecie konkursu nastąpiło w kwietniu 1995. „Z nagrodzonych projektów – jak donosił ówczesny „Goniec Piotrkowski” – Zarząd Miasta Piotrkowa Trybunalskiego wybrał do realizacji pracę autorstwa mgr inż. arch. Janusza Korczak Ziołkowskiego” (prywatnie syna Jerzego Korczak Ziołkowskiego, znanego artysty plastyka, twórcy m.in. cyklu kolejowych obrazów i porterów Piotrkowa – przyp. aut.).

Koszt adaptacji porównywalny z kosztami rozbiórki

Zgodnie z zadaniem konkursowym przeobrażeniu, oprócz bryły dawnego pomnika, ulec miał również rozpościerający się wokół niego utwardzony plac o wymiarach 35 x 20 metrów, wyłożony grysem bazaltowym i czarno-białym złomem marmurowym i obramowany niskimi gazonami, tak by umożliwić na tym terenie organizowanie imprez plenerowych. Ostatecznie wedle założenia projektu Janusza Korczak Ziołkowskiego w pierwszym etapie adaptacji powierzchnię dwóch smukłych ostrosłupów otynkowano tynkiem ozdobnym – kolorowym (bordowym i beżowym), a na powierzchni wyższego zainstalowano rodzaj rusztu ze stali, który przeznaczono pod rośliny pnące. W ramach drugiego etapu wyrównano teren placu i zmniejszono szerokość schodów wiodących na teren obiektu od strony śródmiejskiego parku „Krzywda” (obecnie Park Jana Pawła II). Niestety nie wzniesiono ozdobnego murku wokół budowli ani nie powstały od strony ulicy Słowackiego dwa wejścia-bramy o nowoczesnej architekturze, choć te elementy były istotnym punktem w projekcie. Dlaczego zdecydowano się w ogóle na adaptację zamiast rozbiórki dawnego pomnika ku czci rzekomo polsko-radzieckiej przyjaźni i braterstwa? Jak wyjaśniały ówczesne władze miasta koszty obu przedsięwzięć były porównywalne, przy czym pierwsze szybsze w realizacji niż rozbiórka i realizacja nowego pomysłu na aranżację tej miejskiej przestrzeni – zwłaszcza, że z pomysłem, z racji ograniczeń wynikających i z ukształtowania terenu, podłoża i przyjętego planu zagospodarowania, było zdecydowanie trudniej, by nie powiedzieć, że takiego po prostu nie było. Nie wypadało więc, by w centrum stolicy istniejącego jeszcze wówczas województwa istniał plac „ziejący” pustką. Warto jeszcze dodać, że nowa rzeźba w śródmieściu wywołała ogólne poruszenie na temat tego, jak ją nazwać. Wśród mieszkańców krążyły trzy propozycje – Żaglówki, Ławka zakochanych i Ściana płaczu. Ostatecznie przyjęła się pierwsza z wymienionych.

Gwoli uzupełnienia tematu przypomnijmy tylko krótko, iż dawny Pomnik Zwycięstwa, Przyjaźni i Braterstwa Broni Narodów Polski i Związku Radzieckiego rozpoczęto wznosić 12 lipca 1967 roku, a odsłonięto 4 listopada 1967 roku. Wykonawcą było Piotrkowskie Przedsiębiorstwo Budownictwa, pracami kierował Eligiusz Mamzer, a nadzór sprawował inż. Mirosław Pasikowski. Twórcą bryły pomnika był Edward Wasilewski.

Papież Pielgrzym

Dopełnieniem zmian, jakie zaszły na miejscu dawnego pomnika Zwycięstwa, Przyjaźni i Braterstwa Broni Narodów Polski i Związku Radzieckiego było postawienie w tym miejscu monumentu poświęconego najsłynniejszemu Polakowi – papieżowi Janowi Pawłowi II. „Papież Pielgrzym”, bo tak ów pomnik się nazywa uznawany jest za dar i hołd złożony przez mieszkańców miasta Wielkiemu Rodakowi. Pomysł uczczenia w taki sposób Ojca Świętego narodził się w trakcie Festiwalu Piosenki Religijnej „Ewangelizacja 2000”, jaki odbył się w Piotrkowie w 1997 roku. Na czele Społecznego Komitetu Budowy Pomnika stanęli ówcześni: poseł na sejm RP Zbigniew Mroziński i radny Władysław Adaszek. Kamień węgielny pod budowę papieskiego pomnika poświęcono i wmurowano w grudniu 1998 roku. Projekt rzeźby przedstawiającej Jana Pawła II schodzącego z gór Podhala, by wprowadzić chrześcijan i świat w trzecie tysiąclecie (stąd nazwa Papież Pielgrzym) powstał pod Łodzią w pracowni rzeźbiarki Krystyny Fałdygi-Solskiej i architekta Bogumiła Solskiego. Odlewy z brązu wykonano w Śremie koło Poznania. Mierząca 2 metry i 20 cm figura Jana Pawła II stanęła w centrum miasta 9 października 1999 roku. Uroczystego odsłonięcia dokonano jednak kilka dni później 16 października, dokładnie w 21. rocznicę pontyfikatu Ojca Świętego. Koszt wzniesienia monumentu wyniósł 60 tys. zł. Miniatura pomnika trafiła również do Watykanu, do samego Jana Pawła II. Kilka tygodni po uroczystościach piotrkowskich do Stolicy Apostolskiej zawieźli ją przedstawiciele lokalnych władz, wśród których nie zabrakło pomysłodawców wzniesienia monumentu. Miejsce pod pomnik nie zostało wybrane przypadkowo. W trakcie ww. festiwalu w 1997 roku w tej części śródmiejskiego parku stał sporych rozmiarów krzyż. Pod pomnikiem odbywają się wszystkie ważniejsze uroczystości religijne. Po śmierci Jana Pawła II w kwietniu 2005 roku tu odbyła się piotrkowska uroczystość pożegnania Ojca Świętego, która zgromadziła kilka tysięcy ludzi. Monument ten jest traktowany przez mieszkańców miasta w sposób szczególny – nigdy nie brakuje pod nim świeżych kwiatów i zapalonych zniczy.

Jeśli rzeczywiście piotrkowskie „Żaglówki” czeka przebudowa, to rodzi się jeszcze jedno pytanie. Czy obok pomnika Papieża Pielgrzyma stanie przeniesiony z pl. Kościuszki pomnik poświęcony „Nieznanemu Żołnierzowi” (więcej pisaliśmy o tym tutaj)? Nie pozostaje nam nic innego, jak poczekać na oficjalne informacje i ewentualne rozpoczęcie prac.

Tekst: Agnieszka Szóstek
Foto: archiwum Jerzego Gnypa, Agnieszka Szóstek

Materiały:
1. „Goniec Piotrkowski” 1994-1995
2. „Gazeta Ziemi Piotrkowskiej” 1967
3. „Piotrków 7 dni” 1999
4. „Kurier Polski” 1997
5. „Wiadomości Dnia” 1999